Meer Duitsland en Nebenbahnen:


Klik op de kaart om andere lijnen te bekijken of kies voor:

Nebenbahnen
(achtergrond en geschiedenis)

Terug naar kaart Alpenregio van Bayern

De Ausserfernbahn (1)

Externe links over de Ausserfernbahn:

Pro-Bahn

Pro-Bahn, de Duitse evenknie van de Nederlandse Vereniging Reizigers Openbaar Vervoer (Rover), heeft een groot deel van haar website gewijd aan de Ausserfernbahn. En niet zonder succes, want mede door de activiteiten van deze verenigingen is de lijn behouden.

Toeristische externe links:

Hieronder staan de websites van gemeenten of VVV's (Verkehrsamt) die direct aan de Ausserfernbahn liggen.
Klik op het desbetreffende logo.

Duitsland

Oostenrijk

Verkehrsamt Reutte

Duitsland

Reizen door Beieren

Op werkdagen na 9.00 uur kan gebruik gemaakt worden van het Bayern Ticket, een kaartje dat geldig is tot diep in de volgende nacht. Heel Beieren, inclusief de Ausserfernbahn, is hier mee te bereizen per trein, S-Bahn, tram en bus. Vanuit Kempten zijn reizen te maken naar onder andere historische steden als Würzburg, Nürnberg, Regensburg en last but not least München.
De treinen waarvan gebruik kan worden gemaakt met het Bayern Ticket worden aangeduid met RB (stoptrein), RE (sneltrein) of IRE (nog snellere trein). Het Bayern Ticket is niet geldig (ook niet met bijbetaling) op de echt snelle treinen zoals IC, EC en ICE.
In het weekeinde kan gebruik worden gemaakt van Schönes Wochenendsticket.

De geldigheid van sommige kaartjes kan veranderen. Dat geldt ook voor de verkrijgbaarheid op Oostenrijks traject. Check dit daarom eerst op:
www.bahn.de

De Ausserfernbahn (geschiedenis):
Kempten - Reutte - Garmisch-Partenkirchen (2)

Van Duitsland via Oostenrijk naar... Duitsland

De Ausserfernbahn kent een bewogen geschiedenis. Tussen de aanleg van het eerste gedeelte in de Allgäu en het deel tussen Reutte en Garmisch-Partenkirchen zit bijna twintig jaar. De ligging van het Ausserferngebied ten opzichte van de rest van Tirool was de belangrijkste oorzaak van de vertraging bij de aanleg. De zo gewenste rechtstreekse verbinding naar Innsbruck, met een lange tunnel, bleek veel te duur.

Door Oege Kleijne

Eigenlijk was het de bedoeling een hoofdspoorweg aan te leggen tussen Kempten en Innsbruck. Het liefst via het Ausserferngebied. Maar uiteindelijk werd het een lokaalspoorweg die via een grote omweg beide steden verbindt. Van de zo fel gekoesterde wens van Beieren om een directe aansluiting op de Brenner-spoorweg te krijgen, kwam niets terecht.

Lermoos (Oostenrijk) met DB-treinstel 628.020/628.010 op 14 juli 2001 op weg van Garmisch-Partenkirchen naar Kempten. Op de achtergrond het Zugspitzmassief, de hoogste berg van Duitsland.

De geschiedenis van de Ausserfernbahn laat zich het beste in twee afzonderlijke hoofdstukken beschrijven. Een over de lijn Kempten - Reutte en een over de verbinding (Innsbruck -) Garmisch - Reutte. De eerste lijn, Kempten - Reutte, werd als Nebenbahn aangelegd en diende lokale belangen. Veel later werd een verbinding gemaakt naar Garmisch-Partenkirchen.

Loc 218.439 met een trein van Garmisch-Partenkirchen naar Kempten. Deze trein bestond uit rijtuigen die waren meegekomen met een intercity uit het Ruhrgebied en als koerswagens hun weg vervolgden via Kempten en de Ausserfernbahn naar Garmisch. Om omlooptechnische redenen reed deze stam terug naar Kempten. Ehrwald (Oostenrijk), 14 juli 1987.

De andere lijn naar Garmisch kwam er bepaald niet zonder slag of stoot. Het Ausserferngebied werd door een moeilijk toegankelijke pas afgesneden van rest van Tirool, maar de gemeenten in dit gebied wilden het liefst een tunnel om een directe spoorverbinding met Innsbruck mogelijk te maken. Dit bleek te duur. Uiteindelijk bleek alleen een Nebenbahnverbinding haalbaar via Garmisch-Partenkirchen, Mittenwald en Seefeld met Innsbruck en die is er dan ook gekomen. Omdat elektrische locomotieven ook al in het begin van de vorige eeuw meer vermogen ontwikkelden dan stoomlocomotieven, werd besloten de lijn van meet af aan te elektrificeren. Hierdoor konden ook steilere hellingen en krappere bogen in de baan worden aangebracht, waardoor de aanlegkosten minder hoog waren.

Dankzij de forse stijgingen op dit traject reden en rijden de goederentreinen dikwijls met dubbele tractie zoals hier bij Heiterwang (Plansee - Oostenrijk) met de Oostenrijkse locs 1110.004 en 1044.099 op 16 juli 1987.

De beide lijnen werden in werkelijkheid ook los van elkaar geëxploiteerd. Treinen reden in de regel tot Reutte en weer terug. Rechtstreekse diensten werden vanuit Reutte via Garmisch-Partenkirchen naar Innsbruck verzorgd. Via die route reden minder frequent doorgaande treinen naar München.
Ronduit bijzonder was het zogenoemde corridor-verkeer. Dit waren koerswagens die op Duits gebied werden afgesloten en op Oostenrijks terrein weer werden geopend. Zo konden de Oostenrijkers van het ene naar het andere gebied zonder paspoortcontrole.
Vanuit Reutte werd de dienst verzorgd tot Kempten, op Duits gebied aangevuld met 'tussentreinen' die tussen Kempten en Pfronten-Steinach reden.

Toerisme

De groei van het toerisme in de Ober- en Oost-Allgäu (tussen Pfronten en Kempten) en tussen Reutte en Ehrwald kwam dankzij de spoorlijnen snel op gang. Al in de jaren dertig bestonden er doorgaande verbindingen tot diep in Midden-Duitsland.
Reisbureautreinen (tot en met het DB-type 601) bereden de lijn met enige regelmaat en tot ver in de jaren tachtig kende de Ausserfernbahn over de gehele lengte een koerswagenverbinding met het Ruhrgebied, meestal getrokken door een locomotief type 218.


Een typische Nebenbahn, de Ausserfernbahn, zeker op Duits gebied. Op de achtergrond verrijzen de eerste bergen van het Alpenmassief. Het nog net zichtbare bord geeft een snelheidsbeperking aan: afremmen tot 20 km/h. De lijn kent veel van dat soort snelheidsbeperkingen, waardoor de gemiddelde reissnelheid te wensen overlaat. Nabij Bodelsberg, tussen Pfronten en Kempten op 14 juli 2001.

Tot diep in de jaren negentig van de vorige eeuw werd in de reizigersdienst op het gedeelte Garmisch - Reutte met gemengde tractie gereden. Duitse en Oostenrijkse locomotieven en treinstellen deelden gezusterlijk de diensten en voor de spoorwegliefhebber was dit een waar eldorado. Vooral in de jaren zestig en zeventig. Altbau-locomotieven, nieuwe en ook Oostenrijkse elektrische locomotieven; soms zelfs gemengde dubbeltractie. De goederentreinen naar Reutte werden meestal door Oostenrijkse locomotieven gereden, een enkele keer geholpen door een Duitse elektrische- of diesellocomotief.

Een zware goederentrein getrokken door OeBB-loc 1044.109 op 16 juli 1992 tussen Untergrainau en Garmisch-Partenkirchen op weg naar Innsbruck. De eerste wagen achter de loc is een conducteurswagen.

In de jaren tachtig trokken donkere wolken samen boven met name het gedeelte Kempten - Reutte. De aanleg van de A7, de snelweg tussen Kempten en Nesselwang, vormde een flinke klap voor het vervoer per trein. Bovendien zouden bussen de afstand veel sneller kunnen afleggen. Een deel van de treinen werd door bussen vervangen, maar de reissnelheid van de bus bleek weinig hoger dan die van de trein. Op een deel van het traject richtte de DB zelfs een sneltreindienst in.
Geruchten over een ophanden zijnde opheffing brachten de betrokkenen in de Ober- en Oost-Allgäu op de barricaden, omdat opheffing de genadeklap voor het toerisme in de streek zou betekenen.

Strijd voor het behoud

Gedurende de tweede helft van de jaren negentig stond de strijd voor het behoud van de Ausserfernbahn, het deel tussen Pfronten-Steinach en Garmisch-Partenkirchen, centraal. De Duitse spoorwegen wilden niet meer investeren in het gedeelte tussen Garmisch en Griessen-Grens. Bovendien was de bovenleiding op dat traject aan vervanging toe en ook die wilde de DB niet vervangen. Dit leidde tot een provisorische dienst met een Oostenrijks dieselmotorrijtuig dat tussen Garmisch en Reutte pendelde.
Saillant detail is dat de Oostenrijkse spoorwegmaatschappij OeBB eind jaren negentig de bovenleiding tussen de Duitse grens bij Griesen tot Reutte op diverse plaatsen reviseerde of vernieuwde, terwijl op het Duitse deel tussen Griesen en Garmisch de palen en leidingen juist werden afgebroken.
Eind jaren negentig besloot de Oostenrijkse regering de Ausserfernbahn op de lijst van op te heffen Nebenbahnen te zetten. De dienst werd uiteindelijk gestaakt, ook het goederenverkeer.

Tot medio jaren negentig was afwisseling in materieel troef in bijvoorbeeld Reutte, met rechts de stoptrein uit Innsbruck (met DB-140.032 en rechts de DB-218.469 met koerswagens naar het Ruhrgebied. 1 maart 1986.

Intussen was er een provisorische busdienst ingezet en maakte ook de industrie voor het goederenvervoer gebruik van het wegvervoer. De bussen liepen - zeker in vakantietijd - vast in de files en het omvangrijke vrachtvervoer zorgde voor een enorme overlast in de dorpjes waar de vrachtwagens zich doorheen moesten wringen. Alleen al over de zogeheten Fernpass die het gebied verbindt met Innsbruck, moesten jaarlijks 8000 vrachtwagens extra passeren.
Initiatieven van de regio Ausserfern (Reutte), de deelstaat Tirool, industrie en handel, Pro-Bahn (het Duitse Rover) en de Freistaat Beieren resulteerden na veel moeite in de terugkeer van de trein. Niet de Oostenrijkse maar de Duitse spoorwegen kregen een contract om het reizigersverkeer over de gehele lijn tussen Kempten en Garmisch te verzorgen. Sinds eind 2000 is er weer sprake van een geregelde twee-uursdienst per richting. Ook het goederenvervoer keerde terug, nu met dieseltractie. Sinds 15 september 2002 is op het Duitse gedeelte, tussen Griesen-grens en Garmisch-Partenkirchen de lijn weer elektrisch berijdbaar.

Marketingorganisatie

Om toekomstige discussies over het bestaansrecht van de Ausserfernbahn al op voorhand uit te sluiten hebben de belanghebbenden zelfs een marketingorganisatie in het leven geroepen om het toeristisch verkeer per trein te bevorderen. Zo krijgen toeristen met een gastenkaart uit een van de dorpen aan de spoorlijn 'vrij vervoer' op Oostenrijks gebied gedurende het winterseizoen 2001/2002. Hetzelfde recht hebben de inwoners van de streek indien ze over een zogeheten Home Card beschikken.
Na de per 15 september 2002 (symbolisch) weer in gebruik genomen bovenleiding naar Garmisch en de zeer druk bezochte open dagen onder andere in Reutte met 10.000 reizigers lijkt het gevaar voor sluiting op korte of middellange termijn geweken. Vanaf 15 december 2002 wordt er daadwerkelijk weer elektrisch gereden tussen Garmisch en Reutte.

Ehrwald, 7 februari 1984. Zware sneeuwval bepaalde het weerbeeld op die datum in de Ausserfern. Een sneeuwploeg uit Garmisch-Partenkirchen (met DB-loc 140.018) keert terug na gedane arbeid. Links een bovenleiding-controlewagen van de Oostenrijkse spoorwegen (OeBB).

Fototips:

Treinreizigers opgelet

Het overgrote deel van de halten op dit traject heeft de status halte op verzoek. Waarschuw de conducteur of machinist tevoren dat u bij een halte wilt uitstappen. Wilt u instappen, ga dan duidelijk zichtbaar op het perron staan.

De mooiste fotopunten:

Kempten Hbf - Pfronten-Steinach (grens)

Kempten:

de Illerbrug (moeilijk bereikbaar)

Sankt-Mang:

Stationsgebouwtje

Durach:

Enkele kilometers buiten dit dorpje (Bundesstrasse 309) in de richting van Nesselwang. Diverse fotopunten in het typisch Allgäu-landschap.

OY-Mittelberg (richting Maria Rain) - brug over de Wertach

Rond Nesselwang - diverse punten in de richting van Pfronten.

Pflach:

Bruggen over de Lech en Archbach. Tevens dorpskerkje van Pflach tezamen met een trein te fotograferen. Regelmatig goederenverkeer.

Tussen Heiterwang en Ehrwald zijn talloze mogelijkheden de trein in het schitterende landschap te vereeuwigen. Een fiets- of wandeltocht langs de lijn is zeer aan te bevelen. Enkele van de vele suggesties:

In de richting van Reutte: fraaie fotoplekken wanneer de trein uit de Katzenbergtunnel komt en naar Heiterwang rijdt. Dit is de tunnel die het dichtst bij Heiterwang ligt.

Bichelbach-Berwang:

Stationsgebouw.

Lähn:

De lijn slingert hier langs de voet van de bergen. Hierdoor ontstaan veel mogelijkheden de treinen te fotograferen in een typisch berglandschap.

Lermoos:

Tunneluitrit (in de richting van Lähn) en blik op de Zugspitze ('s middags) gezien in de richting van Ehrwald. Ook tussen Ehrwald en Lermoos bestaan diverse prachtige fotopunten.

Op het viaduct over de Bundesstrasse richting Garmisch-Partenkirchen.

Ehrwald (grens) - Garmisch-Partenkirchen

Griesen:

Net buiten het station in de richting van Ehrwald, langs de rivier de Loisach.

Nabij Partenkirchen:

Tezamen met de Zugspitzbahn.

Garmisch-Partenkirchen:

Tussen Garmisch (stadsdeel Partenkirchen) en Untergrainau diverse plaatsen waar zowel de Zugspitzbahn als de treinen naar en van Griesen kunnen worden gefotografeerd.

Loc DB-140.014 met trein naar Innsbruck met Oostenrijkse rijtuigen, waarvan er één als corridorrijtuig zal worden afgesloten voor het Duitse gedeelte. Ehrwald (Oostenrijk), 14 juli 1987.

Nog een corridortrein, nu te Reutte (Oostenrijk) met loc DB-140.009 op 15 juli 1987.

Loc 211.146 wacht met conducteurswagen te Pfronten-Steinach op de goederentrein uit Vils (Oostenrijk), waarvan wagons worden overgenomen voor Kempten en verder. 1 maart 1986.

Begin jaren negentig was de teruggang in het reizigersverkeer goed merkbaar aan de lengte van de treinstellen en de steeds slechtere dienstregeling. Hier loc DB-loc 113.312 met slecht één rijtuig te Ehrwald op 13 juli 1992.

Een van de vele fotoplekjes langs de lijn net buiten Garmisch-Partenkirchen. Hier een extra goederentrein van Reutte naar Innsbruck met DB-loc 140.043 op 16 juli 1992.

Eindredactie:
Roelof Hamoen.