"Joh, hartstikke leuk. Je wordt mutatierijder"

In 1975 kwam ik bij Wagons-Lits in dienst als treinsteward/mutatierijder, een baan met veel afwisseling, zo stelde men bij het sollicitatiegesprek. Dat bleek. Want na mijn inwerktijd kwam ik in zeer uiteenlopende depots (standplaatsen) terecht: Vlissingen, Zwolle, Groningen, Rotterdam en Den Haag, terwijl ik in Amersfoort woonde.

Door Oege Kleijne


Een niet-bediende buffetafdeling van een hondekop in zijn nadagen. De hondekoppen, treinstellen uit de jaren vijftig en begin zestig, waren de meest comfortabele om op te werken. Met rustige rijeigenschappen en een compacte keuken waarin je alles direct bij de hand had. Foto: Oege Kleijne.

Mutatierijders moesten daar invallen waar dat nodig was. Maar dat wist ik nog niet toen ik mijn eerste inwerkdienst mocht vervullen. En over het feit dat alle diensten in zo'n depot begonnen (en je dus altijd lang moest passagieren) had men met geen woord gerept.

Mijn eerste dienst
Om 6.38 uur ging de intercity naar Groningen. Materieel: hondekop; dienst: 103. Althans, zo meen ik me te herinneren. Een alleraardigste collega wachtte mij op: Hans Burgers. Het was zijn vaste dienst en hij verheugde zich op mijn hulp. Hans legde alles uit, weloverwogen, rustig en geduldig. Bij Harderwijk begonnen de eerste pannen water te koken en nog geen drie minuten later mocht ik mijn vijfjarige parttime kelner-ervaring in de praktijk brengen. Met plateautje, kan koffie erop, bekertjes, suiker en melk en wisselgeld toog ik de eerste klasse in. De eerste klant verwelkomde me met de uitroep 'ja, graag, koffie!' Maar dat inschenken, neerzetten en geld wisselen, verdraaid, dat viel nog niet mee in een rijdende trein. Maar het eerste schaap was over de dam en niet lang daarna was iedereen in de eerste klasse voorzien van een bakkie.

En toen kwam Nunspeet
Op naar de tweede klas dus. Balkonnetje over, schuifdeur opengedaan, op de overgang gestapt, schuifdeur dicht, volgende schuifdeur open en toen kwamen de wissels van Nunspeet. Op dat moment stapte ik op het volgende balkon en deed meteen de deur dicht in een soepele, draaiende beweging. Maar dat bleek even iets te soepel te zijn geweest. Met een boog, 140 kilometer per uur en een flinke slinger in de rails was het evenwicht snel verloren en voordat ik er erg in had...
Inderdaad, daar ging-ie, redde net de koffiekan, maar kon niet voorkomen dat een golf koffie over het gesteven witte jasje gutste. Dan maar terug naar de keuken, met het schaamrood op de kaken.
Een schaterlach viel mij ten deel. Gelukkig had ik een tweede jasje meegenomen. Ik toog weer de trein in en verkocht, nu veel behoedzamer, de koffie. Ook de meester voorop wilde wel een bakkie, maar ik moest eerst terug naar mijn leermeester, want wat was nu precies een koffie dienst? Na Hoogeveen regelde ik die voor hem en ging graag op zijn uitnodiging in 'er even bij te komen zitten'.

Op naar Den Haag
En de rest van die dag? Heel gezellig, maar hard werken. Na Groningen keerden we terug naar Den Haag en gingen we met de minibar (het karretje voor drankjes, koffie en versnaperingen) de trein door. Honderden kopjes koffie verwisselden van eigenaar. Treinsteward Hans bleef het liefst in 'zijn' restauratiewagen, want met die minibar had hij maar weinig op. Hij zette wel koffie en bediende de klanten. Daarbij kwam ook dat de man veel vaste klanten had en al bij het instappen wisten ze wie 'er op de trein zat'. Hans was populair. Klanten liepen met hem weg en hij kreeg de fooi, met mij wilden ze niet afrekenen. Het werd een gezellige boel, ook dankzij de nodige geestrijke versnaperingen. Hans was met zijn 45 lentes gepokt en gemazeld, bezat een buitengewone mensenkennis en ontlokte zelfs de grootste chagrijn een glimlach. Een gastheer pur sang, zoals je ze nog maar zelden tegenkomt!
Drie dagen inwerktijd kreeg ik. Ze vlogen voorbij. De laatste dag nam ik afscheid van Hans en bedankte hem. Thuis zat ik me af te vragen of mijn volgende dienst, die ik helemaal alleen moest doen, wel zou slagen. Ik had er - eerlijk gezegd - weinig vertrouwen in.

Zou het lukken die eerste dienst? Lees verder of ga terug naar het overzicht, klik hier.