Terug naar verhalen in zwart-wit
Lotgevallen van
een laatste
goederentrein
De laatste trein naar IJmuiden?
Herinneringen aan de Noord-Friese
Herinneringen aan deVeenendaallijn
Het laatste restje van een opbraak
(Glanerbrug - Losser)
Meer informatie:
Op deze website:
Overzicht alle bijdragen Noord-Friesland
NFLS (4):
De Noord-Friese? Het wordt nooit meer zoals vroeger!
Eindredactionele ondersteuning:
Roelof Hamoen
|
De Noord-Friese lokaalspoorlijntjes (3)
Meerijden op de piepertrein
De berichten over de sluiting van het overgrote deel van
de lijnen werden in de eerste helft van de jaren zeventig talrijker, maar
ook verwarrender. De gedeelten van Leeuwarden naar Minnertsga en naar Dokkum
zouden worden gesloten. Alleen Stiens zou nog regelmatig worden bediend met
goederenwagons, maar verder was er alleen nog sprake van contractvervoer of
vervoer tegen speciaal tarief. Het waren de laatste stuiptrekkingen van de
Noord-Friese spoorlijnen.
Door Oege Kleijne
Al tijdens de aardappelcampagne van 1973 zouden de treinen
voor het laatst Holwerd en Hallum aandoen. Eind januari 1974 reed dan de laatste
officiële goederentrein ten noorden van Stiens. Maar omdat de accommodatie
in Stiens niet tijdig gereed was, werd uiteindelijk besloten ook tijdens de
campagne van 1974 naar Holwerd te rijden.
Het treinrapport dat de machinist moet opmaken over het vervoer van zijn
trein.
Zakgeld
In de herstvakantie 1974 moest het gespaarde zakgeld eraan
geloven en ging het richting Leeuwarden. Een dag tevoren had ik nagevraagd
of er een goederentrein ging rijden op de Noord-Friese en het antwoord
was bevestigend. Zelfs de vertrektijd werd keurig vermeld. "Maar",
waarschuwde de treindienstleider, "als ze eerder weggaan, kan ik
daar niets aan doen." Het was de eerstmogelijk treinverbinding die NS
aanbood, die ik naar Leeuwarden nam. Daar aangekomen, stond daar inderdaad
een 2400 met een rij gesloten en enkele koelwagens klaar voor vertrek.
Verbaasd
Het treinpersoneel was enigszins verbaasd dat ik helemaal uit Amersfoort
was gekomen om deze 'piepertrein' te fotograferen. Op mijn vraag of het
mogelijk was een klein stukje mee te rijden, omdat ik er nooit in zou
slagen met de bus de trein onderweg te kunnen fotograferen, werd van de
een naar de ander doorverwezen. "Joh, daar ga ik niet over, dat bepaalt
de rangeerder". Die lachte: "Ja, jij kijkt mij aan? Nee, die daar. Dat
is de baas. Als je het hem heel erg vriendelijk vraagt..." De hoofdrangeerder
kon er eigenlijk niet om lachen. "Heb ik dat?" "Hoever wil je dan mee?"
vroeg hij mij. "Zover als het u uitkomt", antwoordde ik beleefd. "Alleen
als je van ons ook een foto maakt aan het eindpunt", lachtte de hoofdrangeerder.
Toen en thans: 26 jaar, anno 2001, later herinnert niet alleen het
stationsgebouw, maar ook de dijk aan een tijd dat er nog treinen reden.
Foto: Oege Kleijne.
Lastgeving
Het was een gezellige, volle boel op de loc. Twee rangeerders, een machinist
en leerling-machinist en een toch nog genode gast. Al na enkele minuten ging
het armsein omhoog ten teken van vertrek. "Onderweg hebben we een lastgeving",
vertelde de machinist. "Er is een werktrein bezig bij het vliegveld en
we moeten extra opletten." Die werktrein bleek op dat moment in Leeuwarden
echter nog op het station te staan. Onderweg werd wel hard gewerkt aan het
verbeteren van de baan met gebruikte biels en kiezel, in het kader van een
werkgelegenheidsproject.
Herhaling
Mijn rit op de 2400 leek een herhaling van de excursie van vier jaar geleden.
Onderweg werd echter daar doorgereden, waar de excursietrein had gestopt.
Alleen bij onoverzichtelijke overwegen hield de trein in, toeterde luid en
trok soms fullpower op.
Na Stiens lagen de rails er slecht bij. De 2400 slingerde en bonkte ook al
reed de machinist niet harder dan veertig kilometer per uur. Ook de wagons
vormden een onrustig sleep. Het was het laatste aardappelseizoen dat de trein
ten noorden van Stiens zouden komen en aan onderhoud was al helemaal niets
meer gedaan. Het gras groeide centimeters hoog boven de rails uit en een enkel
struikje bood hardnekkig weerstand toen de trein eroverheen reed.
Extra oplettend
Het feit dat er slechts onregelmatig vervoer was, maakte de machinist extra
oplettend. "Ik vind dit een ontzettend leuke en ook gezellige rit", vertrouwde
hij mij toe. "Maar het wegverkeer is wel een zorgenkindje, want dat denkt
dat er geen treinen meer rijden." De man was nog niet uitgesproken of een
tractor glipte langs de luid fluitende trein. De machinist zette de remkraan
in de uiterste stand. De boer schrok duidelijk, maar was net op tijd over
de overweg. "Kijk, dat bedoelde ik dus", zei de meester. Een betere illustratie
van zijn betoog had hij zich niet kunnen voorstellen.
Hallum
In Hallum werd er druk gerangeerd. Hier werden wagons die
er nog stonden samengevoegd met de lege wagons in onze trein. Naar op dat
moment bleek, waren de daar staande wagons niet beladen. "We weten niet wat
we meekrijgen. Dat hangt er vanaf of de laadploeg klaar is met de wagons.
We weten wel welke ledige wagons we moeten plaatsen. Daarom weten we ook niet
hoe lang we onderweg zijn. Dat pakt bij elke rit altijd anders uit", verklaarde
de hoofdrangeerder.
Makkie
Die liep daarop weg naar een hal, sprak daar kort met een man in overall en
kwam terug. "Ze redden het vandaag niet", riep hij tegen zijn collega.
Met een duidelijk kortere trein ging het richting het eindpunt Holwerd. Daar
moest veel gerangeerd worden. Van alle wagons die daar stonden, bleken er
maar twee beladen. Een makkie voor de terugweg. "We zijn straks veel te vroeg",
voorspelde de machinist. "Maar of we ook te vroeg in Leeuwarden aan zullen
komen, moeten we afwachten want de werktrein moet dan eerst van het baanvak.
Door het onderhoud is er nu geen mogelijkheid meer elkaar onderweg te passeren.
Maar dat maakt niet uit. We hebben tijd zat."
Haki-installatie
Veel sneller dan verwacht, aanvaardde de ploeg de terugreis. "Als je onderweg
nog foto's van de trein wilt nemen, moet je het wel even zeggen", lachtte
de rangeerder. "We zitten qua dienstregeling ruim in onze jas." Dat was
natuurlijk niet tegen dovemansoren gezegd. In Marrum-Westernijkerk werd
net zo lang gewacht tot de foto's waren gemaakt om vervolgens de haki-installatie
(halfautomatische knipperlichtinstallatie) in werking te stellen van de
overweg. In Hijum zette de machinist de trein ruim tevoren stil om mij
de gelegenheid te geven vanaf de zijkant een baanvakopname met stationsgebouw
te nemen. En dat gebeurde ook in Stiens.
Vliegveld
"Als alles goed gaat, zitten we weer in het pad (in de oorspronkelijke
dienstregeling - O.K.), dus kunnen we straks bij het vliegveld in één
keer door", meldde de machinist aan de hoofdrangeerder. "Moet ik nog zien",
bromde die. Al snel kwam het vliegveld in beeld. "Grappig, weet je dat
we hier strikt genomen over militair, dus verboden gebied rijden", vertelde
de hoofdrangeerder. De machinist zette de remkraan voorzichtig in de eerste
stand. Langzaam reed de trein de boog door.
Flinke werktrein
"Wat had ik je gezegd?" riep de hoofdrangeerder. De machinist keek veelbetekenend.
Inderdaad stond daar een locomotief serie 2200 met een flinke werktrein
met ballast en zand. Wat de rangeerploeg als een tegenslag ervoer, was
voor de meerijdende spoorwegfan 'gefundenes Fressen'. Nu kon ik
in alle rust foto's maken van de 2200, die op zich een zeldzame verschijning
was op de Noord-Friese. Naar verluidt zou die daar, vanwege zijn hogere
asdruk, niet eens zijn toegestaan.
Terugduwen
Na een minuut of twintig en overleg tussen de beide rangeerploegen en
machinisten werd besloten de lange werktrein terug te duwen naar het station
Leeuwarden, vervolgens de aardappeltrein door te laten, om daarna met
de werktrein weer terug te keren naar de luchthaven om het werk van die
dag af te kunnen ronden. Zo gezegd, zo gedaan. Met zo'n honderd meter
tussenruimte reden beide treinen achter elkaar aan. Langs de Frieslandhallen
waar de veelading een spooraansluiting bezat, over de draaibrug van de
Harlinger Trekvaart en uiteindelijk langs de vele fabrieksaansluitingen
nabij het station Leeuwarden.
Daar nam ik afscheid van de vriendelijk rangeerploeg en de beide machinisten.
Of ik de foto's heb toegezonden, weet ik niet meer. Maar van de onvergetelijke
rit, weet ik nog heel veel. Heren, nogmaals vanaf deze plaats: Hartelijk
dank!
Lees verder in deel 4.
|
De rondweg ten noorden van Stiens. De trein rijdt richting Hijum. Alle
foto's zijn op 24 oktober 1974 genomen. De locomotief is de NS-2449. Foto:
Oege Kleijne.
Hallum bij aankomst. Foto: Oege Kleijne.
Hallum, vanuit een ander perspectief...
Foto: Oege Kleijne.
Hallum. Omlopen en daarna voor de trein verder richting Holwerd. Foto:
Oege Kleijne.
Holwerd, rangeren... Foto: Oege Kleijne.
De beladen wagons zijn voor vertrek gereed (links). Holwerd. Foto: Oege
Kleijne.
Met de beladen wagons omlopen en er kan teruggereden worden. Holwerd.
Foto: Oege Kleijne.
Foto boven: De trein te Marrum-Westernijkerk wachtend op de fotograaf.
Dezelfde plek zo'n 26 jaar later. Alleen het stationsgebouw bewijst dat
hier ooit treinen hebben gereden. Foto: Oege Kleijne.
Baanvakopname vanaf de loc van het stationsgebouw van Hijum. Foto: Oege
Kleijne.
Hijum, vanuit de locomotief. Foto: Oege Kleijne.
Stiens (onder en boven) met de piepertrein. Foto: Oege
Kleijne.
Wachten op doortocht nabij de luchthaven Leeuwarden. Foto: Oege
Kleijne.
Een werktrein versperde de weg. Foto: Oege Kleijne.
De werkzaamheden werden in het kader van een werkgelegenheidsproject uitgevoerd.
Hierdoor werd de lijn Leeuwarden - Stiens verbeterd met tweedehands materiaal.
Foto beneden en boven. Foto's: Oege Kleijne.
De baan is bij het vliegveld al bijna klaar. Foto: Oege
Kleijne.
De werktrein wordt teruggeduwd naar het station Leeuwarden om de aardappeltrein
te laten passeren. Foto: Oege Kleijne.
Nabij de Frieslandhallen. Foto: Oege Kleijne.
Nog enkele honderden meters en het eindpunt Leeuwarden is bereikt. Hier
de brug over de Harlingertrekvaart. Foto: Oege Kleijne.
|