Terug naar verhalen in zwart-wit

Lotgevallen van
een laatste
goederentrein

De laatste trein naar IJmuiden?

Herinneringen aan de Noord-Friese

Herinneringen aan deVeenendaallijn

Het laatste restje van een opbraak
(Glanerbrug - Losser)




Reageer!



Meer informatie:


Op deze website:

Overzicht alle bijdragen Noord-Friesland

NFLS (4):
De Noord-Friese? Het wordt nooit meer zoals vroeger!

Eindredactionele ondersteuning:
Roelof Hamoen

De Noord-Friese lokaalspoorlijntjes (3)

Meerijden op de piepertrein

De berichten over de sluiting van het overgrote deel van de lijnen werden in de eerste helft van de jaren zeventig talrijker, maar ook verwarrender. De gedeelten van Leeuwarden naar Minnertsga en naar Dokkum zouden worden gesloten. Alleen Stiens zou nog regelmatig worden bediend met goederenwagons, maar verder was er alleen nog sprake van contractvervoer of vervoer tegen speciaal tarief. Het waren de laatste stuiptrekkingen van de Noord-Friese spoorlijnen.

Door Oege Kleijne

Al tijdens de aardappelcampagne van 1973 zouden de treinen voor het laatst Holwerd en Hallum aandoen. Eind januari 1974 reed dan de laatste officiële goederentrein ten noorden van Stiens. Maar omdat de accommodatie in Stiens niet tijdig gereed was, werd uiteindelijk besloten ook tijdens de campagne van 1974 naar Holwerd te rijden.



Het treinrapport dat de machinist moet opmaken over het vervoer van zijn trein.

Zakgeld

In de herstvakantie 1974 moest het gespaarde zakgeld eraan geloven en ging het richting Leeuwarden. Een dag tevoren had ik nagevraagd of er een goederentrein ging rijden op de Noord-Friese en het antwoord was bevestigend. Zelfs de vertrektijd werd keurig vermeld. "Maar", waarschuwde de treindienstleider, "als ze eerder weggaan, kan ik daar niets aan doen." Het was de eerstmogelijk treinverbinding die NS aanbood, die ik naar Leeuwarden nam. Daar aangekomen, stond daar inderdaad een 2400 met een rij gesloten en enkele koelwagens klaar voor vertrek.

Verbaasd

Het treinpersoneel was enigszins verbaasd dat ik helemaal uit Amersfoort was gekomen om deze 'piepertrein' te fotograferen. Op mijn vraag of het mogelijk was een klein stukje mee te rijden, omdat ik er nooit in zou slagen met de bus de trein onderweg te kunnen fotograferen, werd van de een naar de ander doorverwezen. "Joh, daar ga ik niet over, dat bepaalt de rangeerder". Die lachte: "Ja, jij kijkt mij aan? Nee, die daar. Dat is de baas. Als je het hem heel erg vriendelijk vraagt..." De hoofdrangeerder kon er eigenlijk niet om lachen. "Heb ik dat?" "Hoever wil je dan mee?" vroeg hij mij. "Zover als het u uitkomt", antwoordde ik beleefd. "Alleen als je van ons ook een foto maakt aan het eindpunt", lachtte de hoofdrangeerder.





Toen en thans: 26 jaar, anno 2001, later herinnert niet alleen het stationsgebouw, maar ook de dijk aan een tijd dat er nog treinen reden. Foto: Oege Kleijne.

Lastgeving

Het was een gezellige, volle boel op de loc. Twee rangeerders, een machinist en leerling-machinist en een toch nog genode gast. Al na enkele minuten ging het armsein omhoog ten teken van vertrek. "Onderweg hebben we een lastgeving", vertelde de machinist. "Er is een werktrein bezig bij het vliegveld en we moeten extra opletten." Die werktrein bleek op dat moment in Leeuwarden echter nog op het station te staan. Onderweg werd wel hard gewerkt aan het verbeteren van de baan met gebruikte biels en kiezel, in het kader van een werkgelegenheidsproject.

Herhaling

Mijn rit op de 2400 leek een herhaling van de excursie van vier jaar geleden. Onderweg werd echter daar doorgereden, waar de excursietrein had gestopt. Alleen bij onoverzichtelijke overwegen hield de trein in, toeterde luid en trok soms fullpower op.
Na Stiens lagen de rails er slecht bij. De 2400 slingerde en bonkte ook al reed de machinist niet harder dan veertig kilometer per uur. Ook de wagons vormden een onrustig sleep. Het was het laatste aardappelseizoen dat de trein ten noorden van Stiens zouden komen en aan onderhoud was al helemaal niets meer gedaan. Het gras groeide centimeters hoog boven de rails uit en een enkel struikje bood hardnekkig weerstand toen de trein eroverheen reed.

Extra oplettend

Het feit dat er slechts onregelmatig vervoer was, maakte de machinist extra oplettend. "Ik vind dit een ontzettend leuke en ook gezellige rit", vertrouwde hij mij toe. "Maar het wegverkeer is wel een zorgenkindje, want dat denkt dat er geen treinen meer rijden." De man was nog niet uitgesproken of een tractor glipte langs de luid fluitende trein. De machinist zette de remkraan in de uiterste stand. De boer schrok duidelijk, maar was net op tijd over de overweg. "Kijk, dat bedoelde ik dus", zei de meester. Een betere illustratie van zijn betoog had hij zich niet kunnen voorstellen.

Hallum

In Hallum werd er druk gerangeerd. Hier werden wagons die er nog stonden samengevoegd met de lege wagons in onze trein. Naar op dat moment bleek, waren de daar staande wagons niet beladen. "We weten niet wat we meekrijgen. Dat hangt er vanaf of de laadploeg klaar is met de wagons. We weten wel welke ledige wagons we moeten plaatsen. Daarom weten we ook niet hoe lang we onderweg zijn. Dat pakt bij elke rit altijd anders uit", verklaarde de hoofdrangeerder.

Makkie

Die liep daarop weg naar een hal, sprak daar kort met een man in overall en kwam terug. "Ze redden het vandaag niet", riep hij tegen zijn collega.
Met een duidelijk kortere trein ging het richting het eindpunt Holwerd. Daar moest veel gerangeerd worden. Van alle wagons die daar stonden, bleken er maar twee beladen. Een makkie voor de terugweg. "We zijn straks veel te vroeg", voorspelde de machinist. "Maar of we ook te vroeg in Leeuwarden aan zullen komen, moeten we afwachten want de werktrein moet dan eerst van het baanvak. Door het onderhoud is er nu geen mogelijkheid meer elkaar onderweg te passeren. Maar dat maakt niet uit. We hebben tijd zat."

Haki-installatie

Veel sneller dan verwacht, aanvaardde de ploeg de terugreis. "Als je onderweg nog foto's van de trein wilt nemen, moet je het wel even zeggen", lachtte de rangeerder. "We zitten qua dienstregeling ruim in onze jas." Dat was natuurlijk niet tegen dovemansoren gezegd. In Marrum-Westernijkerk werd net zo lang gewacht tot de foto's waren gemaakt om vervolgens de haki-installatie (halfautomatische knipperlichtinstallatie) in werking te stellen van de overweg. In Hijum zette de machinist de trein ruim tevoren stil om mij de gelegenheid te geven vanaf de zijkant een baanvakopname met stationsgebouw te nemen. En dat gebeurde ook in Stiens.

Vliegveld

"Als alles goed gaat, zitten we weer in het pad (in de oorspronkelijke dienstregeling - O.K.), dus kunnen we straks bij het vliegveld in één keer door", meldde de machinist aan de hoofdrangeerder. "Moet ik nog zien", bromde die. Al snel kwam het vliegveld in beeld. "Grappig, weet je dat we hier strikt genomen over militair, dus verboden gebied rijden", vertelde de hoofdrangeerder. De machinist zette de remkraan voorzichtig in de eerste stand. Langzaam reed de trein de boog door.

Flinke werktrein

"Wat had ik je gezegd?" riep de hoofdrangeerder. De machinist keek veelbetekenend. Inderdaad stond daar een locomotief serie 2200 met een flinke werktrein met ballast en zand. Wat de rangeerploeg als een tegenslag ervoer, was voor de meerijdende spoorwegfan 'gefundenes Fressen'. Nu kon ik in alle rust foto's maken van de 2200, die op zich een zeldzame verschijning was op de Noord-Friese. Naar verluidt zou die daar, vanwege zijn hogere asdruk, niet eens zijn toegestaan.

Terugduwen

Na een minuut of twintig en overleg tussen de beide rangeerploegen en machinisten werd besloten de lange werktrein terug te duwen naar het station Leeuwarden, vervolgens de aardappeltrein door te laten, om daarna met de werktrein weer terug te keren naar de luchthaven om het werk van die dag af te kunnen ronden. Zo gezegd, zo gedaan. Met zo'n honderd meter tussenruimte reden beide treinen achter elkaar aan. Langs de Frieslandhallen waar de veelading een spooraansluiting bezat, over de draaibrug van de Harlinger Trekvaart en uiteindelijk langs de vele fabrieksaansluitingen nabij het station Leeuwarden.


Daar nam ik afscheid van de vriendelijk rangeerploeg en de beide machinisten. Of ik de foto's heb toegezonden, weet ik niet meer. Maar van de onvergetelijke rit, weet ik nog heel veel. Heren, nogmaals vanaf deze plaats: Hartelijk dank!

Lees verder in deel 4.


De rondweg ten noorden van Stiens. De trein rijdt richting Hijum. Alle foto's zijn op 24 oktober 1974 genomen. De locomotief is de NS-2449. Foto: Oege Kleijne.


Hallum bij aankomst. Foto: Oege Kleijne.


Hallum, vanuit een ander perspectief...
Foto: Oege Kleijne.


Hallum. Omlopen en daarna voor de trein verder richting Holwerd.
Foto: Oege Kleijne.


Holwerd, rangeren...
Foto: Oege Kleijne.


De beladen wagons zijn voor vertrek gereed (links). Holwerd. Foto: Oege Kleijne.


Met de beladen wagons omlopen en er kan teruggereden worden. Holwerd.
Foto: Oege Kleijne.


Foto boven: De trein te Marrum-Westernijkerk wachtend op de fotograaf. Dezelfde plek zo'n 26 jaar later. Alleen het stationsgebouw bewijst dat hier ooit treinen hebben gereden. Foto: Oege Kleijne.



Baanvakopname vanaf de loc van het stationsgebouw van Hijum. Foto: Oege Kleijne.


Hijum, vanuit de locomotief. Foto: Oege Kleijne.


Stiens (onder en boven) met de piepertrein. Foto: Oege Kleijne.


Wachten op doortocht nabij de luchthaven Leeuwarden. Foto: Oege Kleijne.


Een werktrein versperde de weg. Foto: Oege Kleijne.


De werkzaamheden werden in het kader van een werkgelegenheidsproject uitgevoerd. Hierdoor werd de lijn Leeuwarden - Stiens verbeterd met tweedehands materiaal. Foto beneden en boven. Foto's: Oege Kleijne.


De baan is bij het vliegveld al bijna klaar. Foto: Oege Kleijne.


De werktrein wordt teruggeduwd naar het station Leeuwarden om de aardappeltrein te laten passeren. Foto: Oege Kleijne.


Nabij de Frieslandhallen. Foto: Oege Kleijne.


Nog enkele honderden meters en het eindpunt Leeuwarden is bereikt. Hier de brug over de Harlingertrekvaart. Foto: Oege Kleijne.